تفاوت انواع کانکتور اتصال فن مادربرد با هم چیست؟ (تفاوت کانکتور 4 پین و 3 پین در فن خنک کننده)

اگر به مادربرد سیستم یا در صورت وجود فن کنترلر آن دقت کنید، معمولاً دو نوع کانکتور برای وصل کردن فن وجود دارد که شامل کانکتور 3 پینی و کانکتور 4 پینی است. البته امروزه اغلب فن‌ها 4 پینی هستند، اما اگر یک فن 4 پینی را به کانکتور 4 پینی وصل کنید، چه اتفاقی می‌افتد؟ در این مقاله به تفاوت فن های 3 پین و 4 پین و همچنین مقایسه انواع کانکتور فن مادربرد می‌پردازیم.

در گذشته نه چندان دور فن‌ها صرفاً دارای دو سیم شامل قرمز (مثبت) و مشکی (منفی) بودند و عمدتاً به طور مستقیم به کانکتور Molex پاور وصل می‌شدند. این فن‌ها صرفاً دو سیم برای تغذیه یا تامین برق داشتند و خبری از امکان تغییر سرعت چرخش فن یا اطلاع از سرعت RPM آن نبود، بنابراین صحبتی هم از تفاوت انواع کانکتور خنک کننده کامپیوتر نبود. با این حال خیلی زود فن‌های 3 پین محبوبیت پیدا کردند که مستقیماً می‌توانستند به مادربرد وصل شوند و سرعت کنونی فن به واسطه وجود پین سوم قابل نمایش بود.

بعدتر فن‌های 4 پین از راه رسیدند که یک ویژگی مهم داشتند و آن امکان پایش و کنترل سرعت چرخش از طریق تکنیک PWM بود. PWM در الکترونیک یک روش بسیار رایج برای کنترل قدرت و سرعت وسائل مختلف است. با خواندن این توضیحات احتمالاً شما هم درباره تفاوت انواع کانکتور خنک کننده کامپیوتر کنجکاو شده‌اید.

تفاوت فن های 3 پین و 4 پین یک بحث قدیمی در زمینه خنک سازی کامپیوتر است.

انواع کانکتور اتصال فن مادربرد

بر روی مادربردهای امروزی عمدتاً تنها کانکتور 4 پینی یافت می‌شود، با این حال مادربردهای قدیمی‌تر کانکتور 3 پین هم دارند. همچنین ممکن است یک یا چند فن 3 پین داشته باشید. از همین رو مقایسه کانکتور 3 پایه و 4 پایه اهمیت پیدا می‌کند.

برای درک بهتر این موضوع و اطلاع از فرق کانکتور‌ های فن مادربرد، توجه شما را به پین‌ها یا سیم‌های مختلف یک فن و کارکرد آن جلب می‌کنیم.

تصویر بالا سیم‌های کانکتور فن 3 پین را نشان می‌دهد که شامل مثبت، منفی و سنس یا تشخیص است. در خصوص رنگ سیم‌های فن 3 پین استاندارد مشخصی وجود ندارد و ممکن است ترکیب رنگ مختلفی استفاده شود. با این حال معمولاً قرمز یا زرد مثبت است. در مقایسه کانکتور 3 پایه و 4 پایه مشکل اینجاست که بسیاری از فن‌ها همه سیم های آنها مشکی هستند و نمی‌توان آنها را تشخیص داد. در هر صورت چیدمان آنها معمولاً یکسان است و مادربرد قادر به تشخیص پین‌های مختلف کانکتور فن خواهد بود.

همانطور که در تصویر بالا تفاوت انواع کانکتور خنک کننده کامپیوتر را مشاهده می‌کنید، فن‌های 3 پین هیچ سیمی برای کنترل سرعت چرخش ندارند و همواره با نهایت سرعت دوران می‌کند که بسته به فن می‌تواند صدای آزار دهنده‌ای ایجاد کند. البته این فن‌ها با داشتن پین سوم، سرعت چرخش را نشان می‌دهند. خوشبختانه بسیاری از مادربردها دارای تراشه‌هایی هستند که امکان تغییر سرعت چرخش فن‌های 3 پین را هم می‌دهند.

تفاوت فن های 3 پین و 4 پین به خوبی در تصویر بالا نمایان است. فن‌های 4 پین دارای یک پین اضافی برای کنترل سرعت چرخش هستند و می‌توان RPM آنها را تغییر داد. البته کمینه و بیشینه سرعت هر فن متفاوت است و همه فن‌ها سرعت یکسانی ندارند.

پس تا اینجای کار متوجه شدیم تفاوت کانکتور 4 پین و 3 پین در فن خنک کننده کامپیوتر به قابلیت کنترل سرعت چرخش مربوط می‌شود.

در ادامه نکات مرتبط با تفاوت انواع کانکتور خنک کننده کامپیوترباید دقت داشته باشید گاهی یک فن کانکتور 4 پین دارد اما عملاً تنها 3 سیم وجود دارد، بنابراین فن شما 3 پین است. تصویر بالا به خوبی مقایسه کانکتور 3 پایه و 4 پایه را نشان می‌دهد.

خوشبختانه شما می‌توانید فن 3 پین را به کانکتور 4 پین مادربرد وصل کنید. همچنین امکان وصل کردن فن 4 پین به کانکتور 3 پین وجود دارد، با این حال در حالت دوم امکان کنترل سرعت چرخش فن را از دست می‌دهد.

طبق آنچه که در خصوص فرق کانکتور‌ های فن مادربرد بیان شد، اگر یک فن 4 پینی را به کانکتور 3 پینی وصل کنید، امکان کنترل سرعت چرخش غیر فعال می‌شود و فن شما با نهایت سرعت کار می‌کند. به عبارت دیگر، اگر می‌خواهید سرعت چرخش یک فن 4 پین را کنترل کنید، باید آن را به کانکتور 4 پینی بزنید.

همانطور که قبل‌تر هم در بحث تفاوت انواع کانکتور خنک کننده کامپیوتر اشاره شد، امروزه مادربردها دارای تراشه‌ها و قابلیت‌های اضافی هستند که امکان تغییر سرعت فن‌های 3 پین را هم می‌دهد. این کار از طریق تغییر ولتاژ و شدت جریان صورت می‌گیرد تا بدون داشتن پین چهارم و بدون تکنیک PWM هم بتوان سرعت فن را کنترل کرد.

جمع‌بندی

در این نوشتار تلاش نمودیم فرق کانکتور‌ های فن مادربرد را به زبانی ساده توضیح بدهیم. فن‌های 3 پین دارای قابلیت خوانش سرعت فن هستند اما امکان تغییر سرعت وجود ندارد. البته مادربردهای کنونی چنین قابلیتی نیز دارند.

فن‌های 4 پین دارای قابلیت کنترل سرعت چرخش به روش PWM هستند و می‌توان سرعت آنها را بسته به نیاز یا شدت آلودگی صوتی کنترل کرد. برای نمونه می‌توانید از طریق بایوس مادربرد سیستم‌تان سرعت چرخش فن‌های جلویی کیس را بر اساس دمای داخل سیستم بتنظیم کنید تا در مواقع بالا رفتن دما، به طور خودکار با سرعت بیشتری کار کنند. کنترل سرعت چرخش نکته مهمی در بحث مقایسه کانکتور 3 پایه و 4 پایه است.

تفاوت عمر فن‌های تفاوت فن های 3 پین و 4 پین اغلب مواقغ مطرح نیست، اما اگر سرعت فن قابل کنترل باشد و همیشه با نهایت سرعت خود کار نکند، معمولاً دیرتر فرسوده می‌شود و می‌تواند عمر بیشتری داشته باشد. از همین رو برای کیس کامپیوتر فن 4 پین بسیار مناسب‌تر است. فرسودگی دیرتر به معنای خرابی دیرتر خواهد بود.

همچنین کارایی ۳ پین و ۴ پین لزوماً تفاوت ندارد و این قدرت، سرعت و نویز فن است که تفاوت ایجاد می‌کند.

پرسش‌های متداول

آیا می‌شه فن 3 پین رو به 4 پین تبدیل کرد؟

خیر، فن 3 پین قابل تبدیل به 4 پین نیست، زیرا یک سیم کم دارد و مدار فن نیز قابلیت PWM ندارد. در خصوص دیاگرام مقایسه کانکتور 3 پایه و 4 پایه را ببینید.

آیا امکان اتصال فن 4 پین به 3 پین وجود دارد؟

بله، اما معمولاً امکان تغییر سرعت فن از دست می‌رود. البته ممکن است مادربرد به روش دیگری این قابلیت را جبران کند. به هر حال باید به فرق کانکتورهای فن مادربرد توجه کرد.