این روزها را باید یکی از سخت‌ترین دوران‌ها برای مردم کشور در دسترسی آزاد به اطلاعات و ارتباطات دانست. طی این مدت علاوه بر مشکلاتی که به ارتباطات مردم وارد شد، بسیاری از کسب و کارها نیز متحمل ضررهای گسترده شدند. طی این روزها تنها راهکار ارتباطات مردم، استفاده از اینترنت ملی بود ولی آیا شبکه ملی اطلاعات آنقدر که ادعا می‌شود کارآمد است یا خیر؟
قطع سراسری ارتباط اینترنت بین‌الملل که از روز چهارشنبه 30 شهریور و در پی حفظ امنیت کشور و ایجاد تداخل در ارتباطات آغاز شد را فارغ از همه مشکلات و مسائلی که ایجاد کرده باید فرصتی بسیار عالی برای آزمودن اینترنت ملی دانست که از سال 1384 افتتاح شده و تا به امروز میلیاردها تومان هزینه را در پی داشته است.
اینترنت ملی یا ملی شدن اینترنت در ایران چیست؟
به صورت ساده اینترنت ملی قرار است بستری برای برقراری ارتباطات داخلی بدون نیاز به اینترنت جهانی باشد. در واقع اگر شما بخواهید با وبسایتی که در داخل ایران قرار دارد و یا سرویسی که ارائه دهنده آن در داخل کشور است ارتباط برقرار کنید دیگر نباید نیازی به حمل داده‌های شما توسط رهیاب‌ها و گیت‌وی‌های بین‌المللی باشد.
از نظر فنی و تئوری، نگه‌داشتن مسیر رفت و برگشت داده در داخل کشور می‌تواند مزایای بسیار زیادی داشته باشد که بارزترین آنها پایین آمدن زمان Ping یا همان افزایش سرعت اتصال، ارتباط، جابجایی و تبادل داده‌هاست.
ارتباط داخلی با شبکه ملی اطلاعات بهترین وضعیت خود را خواهد داشت
اما یکی از مهمترین مسائلی که باید در مورد نت ملی ایران در مورد آن بحث کنیم موضوع تاب‌آوری در برابر داده‌های داخلی از جمله حجم داده‌ها است.
در واقع اگر اینترنت ملی بتواند صد در صد داده‌ها را نیز با همان هدفی که تعیین شده به مقصد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن هدایت کند، باز بحث تاب‌آوری در برابر ترافیک سنگین نیز باید مد نظر قرار گیرد تا زمانی که به واسطه هر دلیل عمدی و یا غیر عمد، ارتباط با خارج کشور میسر نباشد، بتوان با تکیه بر توانایی این شبکه، همچنان ارتباطات داخلی را پایدار و سریع، نگه داشت.
طی چندین روز گذشته و در حالی که بسیاری از ما از دنیای خارج از کشور بی خبر بودیم، سرویس‌هایی مانند شرکت‌های ارائه دهنده خدمات تاکسی اینترنتی، خدمات پرداخت و فروش، (اغلب) خدمات بانکی و اپ‌استورهای ایرانی مانند بازار و سیبچه، همچنان توانایی ارائه خدمات به کاربران داخل کشور را داشتند که در مورد آنها باید گفت که مسیر انتقال داده و تبادل آنها با کاربران، اینترنت ملی بوده است.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بارها در صحبت‌های خود به صورت تمام قد از شبکه ملی اطلاعات دفاع کرده و با توجه به این صحبت‌ها باید بگوییم که در حال حاضر 80 درصد از اهدافی که برای توسعه این شبکه وعده داده شده بود، محقق شده است.
اما با توجه به این اهداف، آیا آنطور که انتظار داشتیم، شبکه ملی اطلاعات توانسته از آزمون اجرای وظایفی که بر دوشش قرار گرفته، سربلند بیرون بیاید؟
طی چند روز گذشته اگر شما کاربران نیز به واسطه نیازهای خود قصد استفاده از وبسایت‌ها و سرویس‌های داخلی را داشته بوده باشید حتماً باید رضایت نسبی از برقراری ارتباط خود با ارائه‌دهندگان خدمات داخلی داشته باشید ولی در این مورد باز هم موارد زیادی وجود داشتند که حتی روتینگ به وبسایت‌های داخلی نیز با وقفه‌های زیاد روبرو می‌شد؛ اگرچه تعداد آنها بسیار کم است و شاید کاربرانی که درجه سختگیری زیادی ندارند حتی متوجه آن نشده باشند.
اینترنت تنها یک ارتباط نیست و شاید مهمترین رکن آن محتوا باشد
در مقابل وقتی شما از یک ارتباط صحبت می‌کنید باید همه 7 لایه مدل OSI را مد نظر قرار دهید. در مورد ملی شدن اینترنت وقتی که ارتباط تنها داخلی مد نظر باشد، عملاً لایه هفتم، یعنی لایه‌ای که پروتکل‌های سطح بالای اینترنت در آن قرار دارند، مهجورترین بخش خواهد بود.
به بیان ساده وقتی شما بخواهید از شبکه ملی اطلاعات که تنها توانایی پشتیبانی از محتوای داخلی را دارد Route کنید به شدت با مشکل کمبود محتوا روبرو می‌شوید. دقت کنید که ما در حال استفاده از عبارت «شبکه ملی اطلاعات» هستیم و در مورد «شبکه ملی ارتباطات» صحبت نمی‌کنیم.
بدون تعارف، عملکرد پیام‌رسان‌های داخلی به شدت جای نقد و شکایت دارد که در این مطلب با شما دوستان به بررسی وضعیت آنها در ایام قطعی اینترنت پرداختیم.
بسیاری از سرویس‌های دیگر مانند دسترسی به جوامع اطلاعات عمومی مانند ویکی‌پدیا، وبسایت‌های علمی و فناوری و بسیاری از مراکز تبادل اطلاعات در کشور به آن نحوی که بتوانند پاسخگوی نیاز کاربران باشند وجود ندارند و این تنها یک بخش از کار است.
بزرگترین نقصان اطلاعات در کشور عدم وجود یک سرویس جستجوی مورد اطمینان است که بتواند مانند گوگل یا نزدیک به آن، به کاربران داخلی خدمات دهد
یکی دیگر از مشکلات بزرگ شبکه‌های داخلی عدم امکان جستجوی مطلب است. حالا تصور کنید که یک جستجوگر خوب داخلی هم در این مدت در دسترس بوده و توانایی ارائه خدمات داشت؛ در این صورت وقتی مسیر خارجی بسته است، نتایج جستجویی که به شما نشان داده می‌شد، وقتی قابلیت استفاده ندارند، چه دردی از مشکل دوا می‌کردند؟
بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی محتوای به هزاران دلیل که بیان آنها از حوصله این بحث خارج است مجبور به استفاده از سرورهای بین‌المللی هستند و به دلیل اینکه نمی‌توان با استفاده صرف از اینترنت ملی، این خدمات را به نحو احسن ارائه کرد، قطع ارتباط با خارج ضررهای گسترده‌ای را به این کسب و کارها وارد می‌کند که جبران آنها ماه‌ها و یا شاید سال‌ها زمان نیاز داشته باشد.
مسیریابی داخلی و مشکلات پیش روی آن
از بعد فنی که بخواهیم صحبت کنیم باید گفت که کاربرد شبکه اطلاعات باید تنها برای روتینگ داخلی باشد. این یک حقیقت انکارناپذیر است که قطع ارتباط با اینترنت جهانی حتی در کشوری مانند چین که همه سرویس‌ها را در نمونه داخلی خود ارائه می‌کند می‌تواند به ضررهای هنگفت مالی و اعتباری منجر شود.
بحث مسیریابی اینترنت خود دنیایی گسترده از شاخه ارتباطات است و مسلماً یک مسیر بسته داخلی در بهترین حالت خود هم توانایی ارائه خدمات بی‌نقص ندارد؛ کما اینکه شما مشاهده کردید حتی برخی وبسایت‌های بانکی داخلی و بسیاری از سرویس‌دهنده‌های دیگر در همین مدت دچار مشکل شده و با اینکه به منابعی داخلی و دولتی متصل بودند، باز هم در بارگذاری دچار مشکل می‌شدند.
به بیان دیگر، در استفاده از اینترنت بخش‌هایی نیز وجود دارند که من و شما به عنوان یک کاربر عادی در استفاده از آن متوجه فرایندهای پس‌زمینه نمی‌شویم.
برای مثال ممکن است یک وبسایت مهم داخلی با استفاده از ابزارهایی نسبت به ارائه خدمات خود اقدام کند که آن ابزار برای عملکرد صحیح خود، در هر بارگذاری نیاز به دریافت داده‌هایی از یک سرور خارجی دارند. در این حالت نمی‌توانیم بگوییم که آن وبسایت توانایی کار دارد؛ چرا که حتی در بارگذاری صحیح خود دچار ایراد می‌شود؛ چه برسد به عملکرد صحیح و خدمات‌دهی به کاربر داخلی.
حالا شما این مورد را تصور کنید که در کشور ما که روندی رو به رشد و در حال توسعه در حوزه ارتباطات و اینترنت دارد، این قطعی تا چه حد می‌تواند آسیب‌زا و خطرآفرین باشد؛ این قطعی‌ها مسلماً تنها مسائل مالی را شامل نشده و تقریباً همه وجوح یک زندگی عادی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
آیا می‌توان به عملکرد اینترنت ملی نمره قبولی داد؟
در نهایت باید گفت که داخلی شدن اینترنت فارغ از لایه محتوا در این قطعی اخیر اینترنت توانسته تنها برقرار کننده ارتباطات داخلی باشد ولی اگر شما به هزاران روش به شبکه‌ای وصل باشید که محتوای لازم و مد نظرتان را دارد، عملاً کاربردی برایتان نخواهد داشت.
در بهترین حالت شاید بتوانیم بگوییم که اینترنت ملی یک مکمل جهت افزایش سرعت دسترسی به وبسایت‌های داخلی است ولی به هیچ عنوان در هیچ کدام از ابعاد دسترسی به اطلاعات و فناوری، نمی‌تواند جایگزین اینترنت باشد.
این بی‌معنی است که یک کشور بتواند خود را از اینترنت دنیا جدا کند چرا که هیچ کشوری توانایی استقلال از اینترنت را در هیچ سطحی ندارد و نمی‌تواند ادعا کند که بدون استفاده از سرویس‌های خارجی توانایی پاسخگویی به تمامی نیازها و خواسته‌های کاربران داخلی خود را دارد.
لازم است تا مسئولین کشوری به این مورد با وسعت دید بیشتری بنگرند و تنها اینطور تصور نشود که اینترنت ملی انبوهی از کابل‌ها، فیبرها، سرورها و روترهاست؛ یک شبکه کامل اینترنت (حتی در مقیاس یک کشور) زمانی ارزشمند است که بتوان به صورت عمومی برای همه نیازها از آن استفاده کرد و نه تنها برای رفع نیاز برای برخی اهداف ضروری.
آیا اینترنت ایران ملی می‌شود؟
موضوع شبکه ملی اطلاعات با اینکه پیش از مطرح شدن طرح صیانت در برنامه دولت و نهادهای دیگر قرار داشت، اما مطرح شدن طرح صیانت در مجلس یازدهم، به نوعی باعث جدی شدن دغدغه اینترنت ملی برای کاربران و صاحبان کسب‌وکارها بود.
حالا اینترنت در این روزها با چالش‌های فراوانی روبه رو در کشور است. هر رخدادی که برای این بستر اتفاق میفتد، افکار افراد را به سمت اینترنت ملی و شبکه داخلی اطلاعات سوق می‌دهد. موضوعی که به نظر می‌آید به صورت چراغ خاموش در حال اجراست.
اینترنت ملی شامل چه برنامه هایی است؟
اینترنت ملی شامل سایت ها و اپلیکیشن‌هایی است که سرورهای آن داخل کشور قرار دارند.
آیا با اینترنت ملی اینستاگرام قطع می‌شود؟
با ملی شدن اینترنت دسترسی به پلتفرم‌های خارجی عملاً امکان‌پذیر نخواهد بود که در نتیجه آن دسترسی به اینستاگرام هم محدود خواهد شد.
