آموزش ساده ترین روش تعویض خمیر سیلیکون

چه یک لپ‌تاپ داشته باشید یا کامپیوتر دسکتاپ، دیر یا زود بالاخره زمان تعویض خمیر سیلیکون آن فرا می‌رسد و باید برای دفع مناسب گرما خمیر حرارتی دستگاه را تعویض کنید. در نوشتار پیش رو به مهم‌ترین نکات و آموزش ساده‌ترین روش‌های عوض کردن خمیر سیلیکون می‌پردازیم.

خمیر سیلیکون علاوه بر پر کردن فضای میان کولر و پردازنده، وظیفه انتقال مناسب حرارت را بر عهده دارد که در خمیرهای ارزان و بی کیفیت این امر به صورت مطلوب انجام نمی‌شود و خیلی زود می‌تواند خشک و کهنه شود. برای همین همیشه از یک خمیر استاندارد یا محصول برندهای مطرح کولینگ استفاده کنید. همچنین تعویض به موقع خمیر سیلیکون نیز بسیار حائز اهمیت است که در ادامه به آموزش آن می‌پردازیم.

مقدمه

پیش از اینکه وارد بحث شویم، نخست باید به این پرسش پاسخ داد که چرا خمیر سیلیکون یا همان ترمال پیست به تعویض نیاز پیدا می‌کند؟ خمیر سیلیکون یک ماده شیمیایی است که از اجزای مختلفی تشکیل شده است. به مرور و بر اثر گرما، بخشی از این مواد تبخیر می‌شوند که موجب کاهش حجم، خشک شدن و افت عملکرد خمیر در انتقال گرما می‌شود. به همین دلیل تغییر خمیر حرارتی تقریباً دربارهٔ همه دستگاه‌ها ضروری است.

در صورتی که خودتان ترمال پیست را تعویض کنید، هزینه تعویض خمیر سیلیکون همان مبلغی است که بابت خرید می‌پردازید و دیگر خبری از دستمزد نیست.

زمان تعویض خمیر سیلیکون

هرچند ترمال پیست را باید چند سال یکبار تعویض کرد، اما زمان تعویض خمیر سیلیکون کاملاً به کیفیت خمیر استفاده شده، میزان گرمای تولید شده توسط تراشه و شرایط استفاده کاربر بستگی دارد. یک خمیر مرغوب ممکن است تا ۵ سال دچار افت کارایی نشود اما یک خمیر دیگر با گذشت تنها ۲ سال خشک شود یا حتی بخشی از حجم خود را از دست بدهد. از همین رو زمان مشخصی برای عوض کردن خمیر سیلیکون وجود ندارد.

به طور کلی می‌توان گفت بهتر است نهایتاً با گذشت ۵ سال خمیر سیلیکون قطعات داغ را تعویض کنید، این در حالی است که خمیر سیلیکون قطعات خنک‌تر و کوچک‌تر نظیر چیپست مادربرد ممکن است هرگز به تعویض نیاز پیدا نکند.

درخصوص لپ‌تاپ‌ها شرایط کمی فرق می‌کند و پیشنهاد می‌شود بسته به شدت و گرد و خاک جمع شده در دستگاه، هر چند سال یکبار آن را سرویس کنید که شامل تمیز کردن کولر، فن‌ها و تعویض خمیر حرارتی می‌شود.

مدت زمان تعویض خمیر سیلیکون کاملاً به خود دستگاه و شدت گرمای آن نیز بستگی دارد. برای نمونه یک کارت گرافیک پرقدرت و داغ که هر روز مدت زیادی استفاده می‌شود یا تحت ماینینگ و فشار زیادی قرار داشته، شاید زیر ۲ سال به تعویض خمیر نیاز پیدا کند. با این حال بازهم تاکید می‌شود این موضوع به کیفیت خمیر استفاده شده بستگی دارد.

از نشانه‌های فاسد شدن خمیر سیلیکون و فرا رسیدن زمان تغییر خمیر حرارتی می‌توان به دمای بالای کارت گرافیک، لپ‌تاپ یا CPU با وجود چرخش فن‌ها با سرعت بالا و تهویه مناسب اشاره کرد.

آموزش تغییر خمیر حرارتی

اولین گام برای عوض کردن خمیر سیلیکون لپ‌تاپ، کارت گرافیک، پردازنده یا وسایل دیگر، تهیه یک خمیر سیلیکون با کیفیت و مرغوب است. تاکید می‌شود هرگز خمیرهای چینی یا فله را تهیه نکنید و سراغ یک برند مشهور و معتبر بروید.

در گام بعدی برای عوض کردن خمیر سیلیکون، شما باید باز کردن اصولی کولر کارت گرافیک، کولر CPU یا لپ‌تاپ را بلد باشید. برای این کار توصیه می‌شود اگر تجربه کافی را ندارید، حتماً از ویدئوهایی آموزشی موجود در اینترنت استفاده کنید تا به دستگاه آسیب نرسانید. همچنین موقع باز کردن کولر یا حرارت‌گیر، حواستان به کانکتور فن‌ها باشد و آنها را جدا کنید.

همچنین اگر تجربه انجام عوض کردن خمیر سیلیکون را ندارید، پیشنهاد می‌شود قبل از باز کردن کولر یا حین باز کردن آن از اهرم‌ها و گیره‌های کولر فیلم یا عکس بگیرید تا بعدن در زمان بستن دچار مشکل نشوید. نکته مهم دیگر، توجه به میزان سفتی پیچ‌ها است تا بیش از حد آنها را سفت نکنید.

پاک کردن خمیر سیلیکون کهنه

حالا که کولر را باز کرده‌اید، باید خمیر قبلی را پیش از عوض کردن خمیر سیلیکون پاک کنید. در این مرحله حواستان باشد که خمیر به مادربرد یا بُرد کارت گرافیک سرایت پیدا نکند. برای این کار می‌توانید از پدهای الکلی مخصوص تزریقات، یک تکه پارچه بدون پرز آغشته به الکل یا دستمال کاغذی تا شده استفاده کنید.

مجدداً یادآوری می‌شود حواستان باشد که خمیر کهنه باعث آلودگی قسمت‌های دیگر کولر، مادربرد یا قطعات اطراف تراشه نشود. در صورتی که ناخواسته قطعات اطراف GPU به خمیر سیلیکون آلوده شد، با ملایمت آن را با گوش پاکن و الکل تمیز کنید. اما اگر به هر دلیلی سوکت مادربرد یا پین‌های زیر CPU به خمیر سیلیکون آغشته شد، بهتر است کار تعویض خمیر سیلیکون را به یک تعمیرکار یا فرد با تجربه بسپارید.

اگر هم خمیر سیلیکون کهنه سفت شده بود، آن را با الکل یا لبه کارت بانکی با ملایت پاک کنید تا شرایط برای تعویض خمیر سیلیکون فراهم شود.

پس از پاک کردن خمیر قبلی و خشک شدن سطوح از الکل، نوبت به عوض کردن خمیر سیلیکون می‌رسد. درباره مقدار و نحوه پخش کردن ترمال پیست نکات بسیار ظریفی وجود دارد که باید حتماً آنها را جدی بگیرید.

نحوه تعویض خمیر سیلیکون جدید

اولین نکته در خصوص تغییر خمیر حرارتی، استفاده از مقدار کافی خمیر است. اگر خمیر بیش از حد زیاد باشد، می‌تواند باعث نشت از کناره‌های کولر و حتی بروز اتصالی شود. خمیر ناکافی هم می‌تواند باعث افزایش دما و دفع نامناسب گرما شود.

به صورت کلی می‌توان گفت مقدار خمیر مورد نیاز برای عوض کردن خمیر سیلیکون CPU و کارت گرافیک، در حدی است که تنها یک لایه نازک را روی سطح حرارت پخش تشکیل بدهد و اصلاً به ضخیم بودن لایه خمیر نیاز نیست. برای این کار پیشنهاد می‌کنیم در حد یک عدس درشت و نه بیشتر خمیر در وسط IHS تراشه خالی کنید.

جز در خصوص پردازنده‌های بزرگ ورک‌استیشن یا سرور، خالی کردن خمیر به اندازه بیشتر از یک عدس درشت (برای نمونه: اندازه یک نخود) هرگز پیشنهاد نمی‌شود.

در نظر داشته باشید به هیچ عنوان لازم نیست برای تغییر خمیر حرارتی بر روی هر دو تراشه و کولر خمیر سلیکون بزنید و تنها خمیر زدن بر روی خود تراشه کفایت می‌کند.

حالا که مقدار کافی خمیر در وسط تراشه خالی کرده‌اید، بهتر است آن را با قسمت کوچکی از یک کارت ویزیت سخت یا کارت بانکی یا کاردک همراه خود خمیر (در صورت وجود)، با ظرافت و ملایمت بر روی تمام سطح آن پخش کنید. اما اگر تجربه این کار را ندارید یا از انجام آن می‌ترسید، لازم نیست خمیر را پخش کنید و فشار خود کولر تا حد زیادی باعث پخش شدن یکنواخت خمیر می‌شود.

عوض کردن خمیر سیلیکون کار بسیار آسانی است و تنها باید آن را یکنواخت و بدون آغشته کردن قطعات دیگر پخش کنید. اگر هم قطعات دیگر به خمیر آلوده شدند، با ملایمت آنها را با گوش پاکن آغشته به الکل تمیز کنید.

مرحله پایانی تغییر خمیر حرارتی، بستن کولر است که بازهم باید با دقت زیاد و ملایمت انجام شود. دقت کنید که باید کولر دقیقاً در جای مناسب باشد و سپس آن را روی تراشه قرار بدهید، چراکه جابجا کردن کولر یا برداشتن و دوباره قرار گرفتن بر روی تراشه می‌تواند باعث جمع شدن خمیر و از دست رفتن پخش یکنواخت خمیر شود. بنابراین ابتدا کولر را در بالای تراشه در جای درستی قرار بدهید سپس آن را به آرامی پایین بیاورید تا به جابجا کردن کولر نیاز نباشد.

حالا پیچ‌ها یا گیره‌های کولر را به صورت ضرب دری و با ملایمت ببینید. در صورتی که دست به تغییر خمیر حرارتی کارت گرافیک زده‌اید، ضمن بستن پیچ‌ها به صورت ضربدری، همان ابتدا آنها را تا انتها سفت نکنید و تنها پس از بستن تمامی پیچ‌ها اقدام به سفت کردن ضربدری پیچ‌ها کنید.

اگر به هر دلیلی ناچار به برداشتن کولر و بستن مجدد آن شدید، بهتر است خمیر را دوباره به صورت یکنواخت پخش کنید یا حتی در صورت چسبیدن خمیر به دستتان یا قطعات دیگر، آنها را پاک نموده و دوباره خمیر سیلیکون بزنید. فراموش نکنید آغشته شدن قطعات الکترونیکی به خمیر می‌تواند باعث اتصال کوتاه یا حتی افزایش دمای آنها شود. بنابراین هرگونه آلودگی را با ملایمت تمیز کنید.

در نهایت پس از کنترل کردن کامل همه چیز و اطمینان از وصل بودن کانکتور فن‌ها، بستن تمامی پیچ‌ها و محکم بودن گیره یا قفل کولر، می‌توانید کارت گرافیک خود را نصب کنید یا لپ‌تاپ و کامپیوتر را روشن کنید.

پس از تغییر خمیر حرارتی، بهتر است دمای کارت گرافیک، لپ‌تاپ یا CPU را چک کنید و اطمینان حاصل کنید که نرمال است. بالا بودن بیش از حد دما می‌تواند نشان از بسته شدن غیر اصولی کولر، وصل نبودن کانکتور فن یا مشکل در پخش خمیر باشد.

جمع بندی

در این نوشتار به نحوه  تغییر خمیر حرارتی پرداختیم که از کارت گرافیک گرفته تا CPU و لپ‌تاپ را پوشش می‌دهد و فرقی نمی‌کند که بخواهید کولر هر یک از آنها سرویس کنید. البته بهتر است پیش از تعویض خمیر، اقدام به تمیز کردن کولر، فن و سرویس دستگاه کنید.

زمان تعویض خمیر سیلیکون به عمر دستگاه شما و آخرین زمان تعویض آن بستگی دارد، با این حال می‌توان گفت به طور متوسط بین 3 تا 5 سال باید ترمال پیست را تعویض کرد. قویاً توصیه می‌شود این کار همراه با تمیز کردن کولر کولر، فن‌ها و بُرد با استفاده از هوای فشرده صورت بگیرد. تنها نکته ای که باید در تمیز کردن و سرویس کولر لپ‌تاپ، کارت گرافیک یا فن CPU با هوای فشرده مد نظر قرار بدهید، جلوگیری از چرخش فن‌ها توسط فشار هوا است، زیرا این کار می‌تواند باعث خرابی مغزی فن شود.

پرسش‌های متداول

آیا تعویض خمیر سیلیکون تفاوتی ایجاد می‌کند؟

بله، در صورتی که خمیر قبلی کهنه باشد یا خشک شده باشد یا حتی از کیفیت لازم برخوردار نباشد، تغییر خمیر حرارتی می‌تواند باعث کاهش چشمگیر دما شود.

چگونه بفهمم خمیر حرارتی (سیلیکونی) نیاز به تعویض دارد؟

گذشتن چند سال از خرید دستگاه یا دمای بالای تراشه می‌تواند نشان از خشک شدن و نیاز به عوض کردن خمیر سیلیکون باشد.

اگر خمیر حرارتی را تعویض نکنید، اتفاقی می‌افتد؟

اگر خمیر کهنه یا خشک شده باشد، می‌تواند باعث بالا رفتن دما و چرخش فن با سرعت بیشتر شود که باعث آلودگی صوتی و کاهش عمر فن خواهد شد، از همین رو عوض کردن خمیر سیلیکون می تواند ضروری باشد.